Onderwater archeologie
Ook mooi en bijzonder duiken is bij in het water verdwenen overblijfselen uit oude tijden. Dit is onderwater archeologie (archeo = de oudheid, logie = alles weten over...). Het gaat dan om in het water verdwenen steden, of in de oudheid gezonken schepen.
Bij onderwater archeologie denkt iedereen aan gezonken schatten, kisten vol goud in piratenschepen! Dit komt soms voor, en er zijn duiker/zoekers die hun leven lang naar zo'n schat blijven zoeken. Maar dit zijn zeldzaamheden. Veel wrakken liggen te diep om met gewoon duiken te kunnen benaderen, of zijn al lang gevonden.
Van wat je op de bodem vindt mag je niets meenemen. Het valt onder 'cultureel erfgoed' en is daarmee beschermd. In landen rond de Middellandse Zee, waar veel materiaal uit de Griekse en Romeinse Oudheid op de zeebodem ligt (kijk je geschiedenisboekjes er maar eens op na) kun je grote problemen krijgen met politie en douane als je boven komt met bijvoorbeeld stukken van antieke beelden of amfora's. Amfora's zijn oude kruiken waarin wijn of azijn werd bewaard.
Veel materiaal dat lang in het zoute zeewater heeft gelegen moet ook als het boven water is gekomen op speciale manieren worden bewerkt. Conserveren wordt dat genoemd. Doe je dat niet goed, dan vallen alle mooie stukken bij het drogen uit elkaar!
Hieronder kun je zien hoe een archeologische vindplaats in kaart wordt gebracht en voorwerpen naar boven kunnen worden gehaald. Daarna worden ze geconserveerd, onderzocht en bijvoorbeeld in een museum ten toon gesteld.
Markeren
Het eerste dat archeologen altijd doen met een vindplaats is markeren. Er wordt een soort kaart gemaakt waarop de preciese plaats waar elk voorwerp ligt in wordt aangegeven. Vaak maken ze ook foto's. Pas daarna worden de vondsten omhoog gebracht, geconserveerd en in een museum ten toon gesteld. Door het markeren kun je later ook verschillende stukken van vondsten makkelijker aan elkaar passen. Of ontdekken wat er precies is gebeurd met het gezonken schip. Op de foto zie je een zwembadoefening met markeren.
Doordat de stokken merktekens hebben met een bepaalde afstand, de hoogte met een meetlat is op te meten, kunnen de plaatsen van alle voorwerpen in het bootje precies worden bepaald.
In een echte archeologische vindplaats ziet dit er zo uit:
Schoonmaken
Veel voorwerpen zijn maar voor een klein deel te zien, het grootste stuk zit verstopt onder het zand. Dit moet je voorzichtig uitgraven of schoon 'stofzuigen'.
Voor het stofzuigen wordt vaak een airlift gebruikt. Met een airlift laat je lucht ontsnappen aan het eind van een brede zuigbuis. De lucht gaat omhoog en daardoor gaat het water vlak voor de zuigmond ook omhoog.
Dit water neemt dan los zand mee. Bovenaan zit dan een filter, hiermee worden meegezogen kleine voorwerpjes uit het stof en zand gefilterd en dus ook nog gevonden.
Omhoog brengen
Dan komt het grote moment: de voorwerpen zijn in kaart gebracht en met de airlift los gemaakt uit de bodem. Alles kan omhoog! Het lukt natuurlijk niet om een kanon onder je arm mee naar boven te nemen. Daarom gebruiken we een hefballon. Dit is een grote ballon, met een touw dat je aan het voorwerp vast kunt maken. Dan vul je de ballon met lucht en gaat alles omhoog! Natuurlijk ga je zelf ook rustig mee naar boven en zorg je ervoor dat je kostbare spullen goed aan boord komen.
Links zie je een hefballon die kunt kopen. Rechts zie een 'hefballon' die door de duikers is gemaakt van lege jerrycans en zeildoek. Hier wordt een oud kanon boven water gehaald.
De hefballon kan ook worden gebruikt om gezonken zware voorwerpen omhoog te brengen die niet uit de oudheid komen, zoals hier een verloren buitenboordmotor!
Veel plezier met je archeologische ontdekkingen!
Dit was de laatste specialisatie. Het volgende deel van Duikkids vertelt je meer over de eigenschappen van het water en wat dat doet me je lijf. Het begint met 'water drukt'.